De stem in je hoofd: saboteur van zangprestaties

Wil je het optimale uit je stem halen, dan moet je niet alleen aan de slag met de stem die uit je mond komt, maar ook met de stem in je hoofd. Je innerlijke stem kan één van de grootste saboteurs van je zangprestaties zijn.

Je herkent dit vast wel: je wilt eindelijk je droom waarmaken om voor publiek te zingen maar op het moment dat je het podium wilt betreden merkt de stem in je hoofd paniekerig op ‘Je bent echt niet goed genoeg, je gaat gigantisch af’. Of je hebt eindelijk zangles genomen, maar zodra de docent vraagt een stukje te zingen fluistert de stem ‘Je staat voor lul, ze hoort echt wel dat je er eigenlijk niks van kunt’. Of je hebt een gaaf nummer geschreven maar durft het niet meer te laten horen omdat de stem in je hoofd sarcastisch heeft opgemerkt ‘Wie denk je wel niet dat je bent, denk je nou echt dat de wereld op jouw muziek zit te wachten?” De stem in je hoofd doet niet alleen negatief naar jou, maar kan ook erg negatief over anderen doen. “Wat een lelijke broek ‘ , ‘wat een afschuwelijk kapsel’ , wat een irritante stem’.

Als ik iemand coach die niet vrij geluid kan maken, niet vrij durft te bewegen en/of moeite heeft met het experimenteren met de stem dan weet ik dat ik te maken heb met een belangrijke tegenkracht: de stem in iemands hoofd. En dat we eerst met deze stem aan de slag moeten gaan omdat deze de figuurlijke handrem in het systeem aantrekt.  

De stem in je hoofd voorziet alles wat je meemaakt en denkt van commentaar op dezelfde manier zoals een sportcommentator een voetbalwedstrijd verslaat. Het is de figuurlijke papagaai op je schouder. En het kan net zo discuzeuren met een andere stem in je hoofd als de twee chagrijnige mannetjes op het balkon in de muppetshow. Laten we eerlijk zijn: de stem in je hoofd is meestal geen gezellig gast. Het is vaak een azijnzeiker, een paniekvoetballer wiens glas half leeg is. Hij heeft de neiging negatief te zijn, de verwachtingen naar beneden bij te stellen en worst case scenario’s te schetsen.  Het kan ook echt hele lelijke dingen zeggen en tot de grond toe afbranden: zo erg zelfs, dat je jezelf schaamt en schuldig voelt voor je eigen gedachten. De impact van deze stem is vaak negatief:  het maakt je klein, vleugellam, angstig, op je hoede, voedt een negatief zelfbeeld en zorgt ervoor dat je geen risico’s neemt.

Als je ontdekt hoe deze stem je beperkt in het leven, zou je deze stem het liefst per direct de toegang tot je hoofd ontzeggen. Maar helaas is dat niet alleen niet mogelijk, het is ook niet wijs. Want hoe zeer deze stem je ook beperkt en klein houdt, het heeft een positieve intentie: het wil je beschermen tegen afgang, er niet bij horen en sociale uitsluiting. Niet luisteren naar de negatieve dingen die deze stem zegt houd je bovendien nooit lang vol: er komt altijd een moment dat je minder goed in je vel en lager in je energie zit, en dan komt deze stem dubbel zo hard terug om zijn zegje te doen en de pret te bederven. Bovendien, what you resists persists, ofwel, waar je weerstand aan biedt blijft bestaan. De beste manier om met deze stem te dealen is te ontdekken wat deze stem werkelijk is.

Jij bent niet de stem in je hoofd. De stem verschijnt in jouw innerlijke ruimte en doet zich voor als jou, maar jij bent het niet. Neem even de tijd om dit goed tot je door te laten dringen. Ik weet dat het bizar klinkt om iets wat zo intiem in je gedachtenwereld verschijnt als iets vreemds, als niet-eigen te bestempelen: jij bent toch immers degene die de gedachten produceert die bij deze stem horen? Als de stem niet van jou is, wie of wat is die stem dan wel?

De stem is een programma. Je kunt je hersenen zien als een grote opnamerecorder. Alles wat ooit tegen je is gezegd door je ouders, familie, leraren en vrienden, en alles wat je ooit hebt gehoord hebt op de radio, tv of in films is opgeslagen in een grote databank, je geheugen. Op het moment dat je iets ziet, voelt, proeft, ruikt, hoort of denkt komt de stem reflexmatig met een commentaar dat automatisch opplopt uit die grote geheugendatabank. Net zoals een tennisbal uit een oefenmachine schiet zodra je op een knopje drukt. Ofzoals cookies automatisch verschijnen zodra je een website bezoekt. De stem is niet anders dan  de output van een razendsnelle calculatie in je hersenen, just neurons firing. Want je hersenen zijn niet alleen een grote opname recorder, het is ook een voorspellingsmachine. En afhankelijk van de uitkomst van de calculatie begint de stem in je hoofd de hakken in het zand te zetten of juist te juichen vanaf de zijlijn.

Want de stem is niet altijd negatief: hij kan ook super positief zijn. Iedereen heeft in zijn eigen hoofd ook een motivator, een positiviteitsstem die je aanmoedigt om het beste uit jezelf te halen, die zegt dat je het kunt en je motiveert om uit je comfortzone te komen en jezelf te overstijgen. Ook deze stem ben jij niet, maar het is in ieder geval een stuk aangenamer om deze stem als sidekick te hebben dan de demotiverende azijnzeiker.

Een toepasselijke naam voor de stem in je hoofd is HET. Je stem HET noemen kan een eerste stap zijn om je uit de greep van deze stem, je eigen programmering, te ontworstelen. Het klinkt tenslotte heel anders als je zegt ‘HET zegt dat ik het niet kan” dan als je zegt “ik vind dat ik het niet kan”. Het klinkt gelijk minder waar en heeft minder impact. En het schept ook ruimte voor de vraag ‘maar wat vind IK’?

Het allerbelangrijkste bewijs dat de stem niet van jou is, is het feit dat je de stem niet uit kunt zetten. Als je ergens de eigenaar van bent, heb je er controle over en kun je iets aan of uitzetten. Als je er geen controle over hebt, als je het niet op je eigen commando aan of uit kunt zetten dan is het niet van jou: dan overkomt het jou. De stem in je hoofd overkomt jou dus jij bent niet de eigenaar, niet de creator. Je kunt hem niet aanzetten, niet uitzetten en je hebt totaal niks te zeggen over wat die stem allemaal gaat zeggen. Wat wel aan jou is, waar je wel controle over hebt is de keuze of je wel of niet naar die stem luistert.

Een ander bewijs dat de stem in je hoofd niet van jou is, is het feit dat je hem kunt waarnemen. Om iets waar te kunnen nemen heb je een subject en een object nodig, een waarnemer en datgene wat waargenomen wordt. Iets kan niet gelijk de waarnemer en dat wat waargenomen wordt zijn. Een kopje of een vaas kunnen zichzelf niet waarnemen.  Je merkt de stem in je hoofd op: het is dat wat waargenomen wordt. En wie neemt het waar? Dat ben jij, de waarnemer.  

Jij bent dus NIET de stem in je hoofd: zowel niet de negatieve stem als de positieve stem. Het is je onware zelf: een automatisch programma ontstaan door alles wat je hebt meegemaakt en wat als doel heeft om je te beschermen en het leven te vergemakkelijken. Dat is überhaupt de functie van al je programmeringen: zorgen dat het leven makkelijker en overzichtelijker is en dat je beter kunt voortbestaan. Voor die positieve intentie kun je de stem in je hoofd bedanken. Dat is in ieder geval beter dan de stem vervloeken: dan voeg je alleen maar negativiteit toe aan je eigen veld.

Maar wat moet je dan met de stem in je hoofd? Als je ontdekt dat de stem in je hoofd slechts het product is van vurende neuronen, een automatisme, wordt het veel makkelijker om deze stem niet serieus te nemen. Het is niet de alwetende stem van je Ware Zelf, je echte ik, je ziel of hoe je het authentieke deel van jezelf wilt noemen. Zowel de negatieve stem niet als de positieve stem. Het is bij een negatieve stem meestal veel makkelijker om te accepteren dat jij het niet bent en de identificatie ermee te verbreken dan bij een positieve stem. Ik dacht vroeger ten onrechte dat de positieve stem de stem van mijn Ware Zelf, mijn ziel, mijn écht ik was. Maar helaas: ook de positieve stem heeft weinig te doen met Zelf maar daarentegen alles met programmering.

Je niet meer identificeren met de negatieve stem in je hoofd heeft meer voordelen: het kan je bevrijden schaamte, schuldgevoel en een negatief zelfbeeld. Ik weet nog dat ik mij vroeger schuldig voelde als ik bijvoorbeeld over andere mensen dacht ‘wat een varkenspoten” of ‘wat een rotkop” Ik schrok dan van mijn eigen gedachten en voelde mij schuldig dat ik zulke lelijke dingen dacht over onschuldige mensen die ik niet kende. Vervolgens oordeelde ik over mijzelf dat ik eigenlijk een slecht mens was omdat ik zulke lage rioolgedachten had. Ook trok ik ook nog de conclusie dat als ik zo oordeelde over andere mensen, zij vast ook zo streng oordeelden over mij.

Toen ik erachter kwam dat het mijn HET was die door mij heen dacht kon ik mijn zelfoordeel, schuldgevoel en schaamte helemaal loslaten die de negatieve stem bij mij veroorzaakte. Ik kon ook relaxter in het leven staan doordat ik niet meer per sé de positieve stem hoefde te gehoorzamen als zogenaamde boodschapper van mijn Ware Zelf. Veel vocalisten mogen wel wat minder luisteren naar de negatieve stem, maar er zijn er ook voor wie het goed is dat de positieve stem aan de halsband wordt gelegd. Want luisteren naar deze stem kan je ook uitputten en een burnout bezorgen: je kunt ook de slaaf zijn van de positieve stem in je hoofd. Deze kan je als de bondcoach van het schaatsteam opzwepen om de wereld te redden of veroveren en super succesvol te worden, terwijl je ondertussen aan alle kanten over je grenzen heen gaat en zelfs de realiteit uit het oog kunt verliezen.

Ook besefte ik dat als ik al geen controle had over mijn automatische gedachten, anderen dat ook niet hadden over die van hen. Als mijn hoofd grotendeels gevuld is met gedachten die ontstaan door vurende neuronen, dan is dat bij anderen ook zo. En omdat je geen idee hebt wat er door levenservaringen in de blackbox van de ander terecht is gekomen heeft het totaal ook geen zin om je bezig te houden met wat anderen van jou denken. Daar heb je totaal geen controle over. De één is dol op honden doordat hij is opgegroeid met honden. En een ander heeft er een hekel aan omdat hij ooit door een hond gebeten is. De één krijgt kippenvel van een bepaald soort stem, de ander krijgt er juist jeuk van. Toen ik bekend was vond de één mijn stem geweldig en de ander had medelijden met mijn kinderen omdat hun moeder zo een afschuwelijke stem had. Had ik daar ook maar iets aan kunnen veranderen met mijn gedrag? Nee, totaal niks. Oordelen en gedachten zeggen dan ook nooit iets over de ander, maar alles over jezelf en dan met name over je programmering. Inzicht in hoe de stem in je hoofd tot stand komt en hem zien voor wat hij is kan je dus ook bevrijden van je angst voor het oordeel van anderen. Dat oordeel heeft tenslotte toch weinig met jou en alles met de programmering van de ander te maken.

Sinds ik de stemmen in mijn hoofd zie voor wat ze zijn en mijn eigen gedachten niet meer serieus neem is niet alleen het geblaat in mijn hoofd enorm afgenomen, het heeft mij ook vrij gemaakt. Een zenmaster zei ooit ‘merk alles op en vind er niks van”. Dit kun je ook toepassen op de stem in je hoofd: merk alles wat deze zegt op, maar vind er niks van. Zodra je er iets van vindt, start je een gedachtenloep. En overal waar je energie in steekt groeit. Als je geen energie meer steekt aan de stem in je hoofd en deze niet bekrachtigt door er naar te luisteren,er mee in discussie te gaan, noch afschiet of veroordeeld, dan verdwijnt de stem steeds meer naar de achtergrond. Dan gaat de handrem er stukje bij beetje steeds verder af en wordt jij steeds vrijer om te zijn wie je wilt. En met de stem die uit je mond komt te doen wat jij wilt.