Emoties klinken door in je stem. Als je verdrietig bent klinkt je stem zacht, gebroken, hees. Als je boos bent klinkt je stem harder en met meer kracht. Als je blij bent klinkt je stem helder en hoog. In popliedjes wordt bewust gebruik gemaakt van dit effect van emoties op de stem. Als emoties onderdrukt of niet voldoende geuit worden kan dit een negatieve invloed hebben op de stem en zelfs chronische stemproblemen veroorzaken. Het is voor een vocalist daarom belangrijk je te verdiepen in wat emoties precies zijn en welke effecten ze hebben op stem en lichaam.
Wat zijn emoties eigenlijk? Het woord ‘emotie’ komt van het woord ‘emovre’ wat ‘dat wat mij doet voortbewegen’ betekent. Emoties veroorzaken sterke (hevige, rijke, intense) lichamelijke reacties als gevolg van hormonen die het lichaam afscheidt. Deze hormonen hebben ten doel het lichaam te activeren, te bevriezen of te de-activeren. zodat er een adequate reactie op de situatie kan plaatsvinden die belangrijk is voor onze overleving. Emoties zoals agressie, angst en geestdrift hebben van nature een actie-tendens in zich: de drang om de relatie met de buitenwereld door handelen te wijzigen.
Emoties spelen een belangrijke rol bij onze overleving, vandaar dat emoties automatische lichaamsreacties zijn, oftewel reflexen. Je kunt een emoties dan ook niet met je bewuste wil beïnvloeden. Dankzij een emotie reageer je reflexmatig; nadenken kost immers tijd en die paar tiende van een seconde kan het verschil uitmaken tussen dood of leven. Denk aan een tijger die op je afspringt: als je gaat nadenken of je nu linksaf of rechtsaf kunt vluchten, zit je al in zijn bek. Zodra je ‘in’ een emotie zit doet de neocortex, dat deel van de hersenen dat afwegingen maakt en voors- en tegens afweegt, niet actief mee. Vandaar dat mensen in een vlaag van emotie dingen kunnen zeggen of doen waar ze later enorm spijt van kunnen hebben. Het omgekeerde kan ook: doordat de censuur van het denken weg is kunnen mensen in een emotie iets van zichzelf laten zien wat ze normaal niet laten zien, denk bijvoorbeeld aan iemand die in verdriet zijn masker laat zakken.
Het herkennen van emoties is niet voor iedereen even makkelijk. Vaak worden emoties als verdriet, angst of boosheid niet opgemerkt, bijvoorbeeld als je deze emoties geleerd hebt te onderdrukken. De emotie is er wel, evenals de fysiologische reacties, maar je merkt deze niet op doordat de lichaamssensaties onder de bewustzijnsdrempel blijven. Het kan ook zijn dat je de lichaamssensaties wel opmerkt maar in je hersenen geen bewuste koppeling wordt gemaakt tussen de lichaamssensaties en de desbetreffende emotie.
Het is opvallend dat elke emotie bijna dezelfde lichamelijke gewaarwordingen heeft: het lichaam reageert op elke bedreiging met dezelfde soort afweer. Er moeten dus andere componenten zijn om een emotie goed te kunnen onderscheiden. Het is niet altijd een objectieve gebeurtenis die een bepaalde emotie oproept: het is vooral de evaluatie van de emotie óver de betekenis van de gebeurtenis die zorgt voor een bepaalde emotie. Die betekenis gaat over in welke mate de gebeurtenis van effect is op jouw zinvol voortbestaan. Als de gebeurtenis implicaties heeft voor jouw doeleinden, houvast en overleving, zal er een emotie plaatsvinden.
Welke emotie er door een gebeurtenis opgeroepen wordt heeft ook te maken met de mate waarin je greep op de situatie hebt. Je kunt op twee manieren greep hebben: je kunt manipulatieve greep hebt, wat wil zeggen dat je de situatie naar je hand kunt zetten, dat je controle over de situatie hebt. En je kunt cognitief greep hebben, wat wil zeggen dat je de gebeurtenis goed kunt plaatsen en begrijpen. De mate van greep of greepverlies is van invloed op het soort emotie dat ontstaat. Ik zal dat uitleggen. Stel, iemand gaat met zijn of haar gedrag over jouw grenzen heen. Als je het idee hebt dat je daar invloed op uit kunt oefenen wordt je boos. De agressie is een activerende emotie die ervoor zorgt dat jij je inspant om de persoon in kwestie ‘van jouw erf’ af te krijgen en te zorgen dat hij of zij jouw grenzen respecteert. Als je het idee hebt dat je geen invloed kunt uitoefenen op het gedrag van de ander (bv door een machtsverschil) en je voelt je machteloos dan treedt er verdriet op.
Stel dat iemand continue over jouw grenzen heen gaat en er is geen sprake van boosheid of verdriet dan is dat een indicatie dat je misschien een emotie onderdrukt of niet herkent want in zo een situatie is een emotie een normale reactie!
Mocht je het idee hebben dat jij mogelijk emoties onderdrukt of misschien niet goed herkent, dan is het bestuderen van de zeven basisemoties een goede manier om ‘feeling’ te krijgen met de emotie en de bijbehorende fysieke sensaties. De zeven basisemoties zijn: angst, agressie, verdriet, vreugde, verbazing, walging, geestdrift. Andere indicaties zijn uitspraken als ‘ik huil nooit’ of ‘ ik word nooit boos’.
Het verschil tussen gevoelens en emoties
In de taal worden de begrippen emoties en gevoelens vaak verwisselt. Er is echter een verschil: een emotie is een automatisch antwoord van het lichaam op een bepaalde situatie: het is een reflex. Een gevoel beleven we pas wanneer we deze emotie bewust waarnemen. Gevoelens kunnen we ook bewust oproepen, bijvoorbeeld door heel erg na te denken over een situatie en dan onszelf helemaal verdrietig of boos te denken. Het gevoel is dan geen reflex en ook minder in intensiteit dan een accute emotie. Echter, ook de fysieke sensaties van gevoelens kunnen het lichaam beschadigen en uitputten als ze niet ontladen worden of te frequent aanwezig zijn. Mensen kunnen zelfs een burnout krijgen van een overdosis aan positieve ervaringen!
Emoties en de effecten op je stem
Emoties hebben een sterke invloed op je lichaam én dus ook op je stem. Het meest duidelijke voorbeeld is dat mensen als ze boos of geestdriftig zijn (en hun lichaam dus geactiveerd is) harder, sneller en hoger gaan praten. Het is ook niet voor niets dat bij live optredens de muzikanten in de opwinding de muziek vaak een stukje sneller gaan spelen. Als je lichaam in een chronische toestand van opgewondenheid verkeerd (sympatische dominantie) dan hoor je dat ook terug in iemands stem: de stem is dan harder, grover en met minder subtiliteit. In onze huidige jachtige westerse maatschappij zijn er veel mensen die in deze toestand verkeren.
Verdriet hoor je ook heel duidelijk terug in de stem. Je stem wordt dan zachter, gaat kraken en er kan wat valse lucht bijzitten. Deze natuurlijke verandering in stemgeluid kun je in liedjes gebruiken om verdrietige liedjes triester te laten klinken.
Verdriet dat niet goed ontladen is kan een negatief effect hebben op je stemgeluid. Als je bijvoorbeeld niet huilt als je eigenlijk moet huilen dan kan er geen ontlading plaatsvinden; via tranen verlaten stresshormonen het lichaam. De figuurlijke ‘brok’ in de keel krijgt geen kans om door de ontlading op te lossen. Als dit vaker voorkomt, dan kun je pijn in je keel krijgen en het keelchakra (een fijnstoffelijk energieknooppunt rond de keel die te maken heeft met communicatie en expressie) kan geblokkeerd raken. Dit kan leiden tot heesheid en veelvuldig terugkerende keelproblemen. Een geblokkeerd keelchakra heeft ook effect op de klank van de stem: deze kan hees of geknepen gaan komen. Als mensen bij mij komen met stemproblemen dan is één van de eerste vragen die ik stel ‘waar heb je niet gehuild waar je had moeten huilen en waar heb je niet gezegd wat je had moeten zeggen’.
Emoties en organen
Het onderdrukken van een emoties is schadelijk voor het lichaam, evenals het continue oproepen van emoties of situaties opzoeken die heftige emoties veroorzaken. In het eerste geval, bij onderdrukking, is er geen adequate reactie die het gevolg zou moeten zijn van de opgeroepen hormoonrespons. Want de hormonen komen niet voor niets vrij: ze worden afgescheiden zodat er een bepaalde reactie plaats kan vinden die hoort bij de desbetreffende emotie. Hormonen die door het lichaam gieren en die geen kans krijgen om door middel van passende actie geneutraliseerd te worden vergiftigen en beschadigen het lichaam. Als er gedurende een langere periode heftige emoties zijn kunnen hormoonklieren en bijvoorbeeld de bijnieren uitgeput raken. Volgens de Chinesen heb je dan last van ‘valse yang’: vals omdat het lijkt dat je nog voldoende energie hebt, maar eigenlijk zit je in de overdrive, merk je je vermoeidheid niet meer op en ben je bezig je bijnieren uit te putten.
Traditionele Chinese genezers weten dat emoties de fysiologie beïnvloeden en daarom vormen ze gewoonlijk onderdeel van de behandeling. Het chinese systeem kent ook zeven basisemoties: vreugde, woede, bezorgdheid, nadenkendheid, verdriet, angst en shock. De toestanden bezorgdheid en melancholie, zijn geen basisemoties in de zin van dat ze reflexmatig zijn; het zijn eerder chronisch geprikkelde toestanden. De indeling van de Chinesen is een andere indeling dan de indeling die ik eerder heb gegeven. Dat heeft te maken met dat mijn indeling vooral te maken heeft met de aard en functie van de emoties en de Chinesen de emoties hebben ingedeeld op basis van hun effect op het lichaam.
Volgens de Chinesen beïnvloeden emoties de organen én ze ontstaan in bepaalde organen. Een orgaan ‘wekt’ een emotie op.
Het hart wekt vreugde op
De lever wekt woede op
De longen wekken bezorgdheid en verdriet op
De milt wekt melancholie op
De nieren wekken angst en shock op
Overmatige woede is bijvoorbeeld gevaarlijk voor de lever en andere delen van het lichaam. De lever is de plaats waar woede verblijft. In onderstaand schema kun je lezen welke emoties welke organen beïnvloeden.
| De zeven emoties en de organen | |
| Emotie | Schade aan corresponderende organen |
| Vreugde | Overmatige vreugde consumeert hartmeridiaanenergie, wat tot een tekort leidt. Het ontspant het hart ook, waardoor het niet meer effectief kan functioneren |
| Woede | Overmatige woede consumeert levermeridiaanenergie, wat tot een tekort leidt. Hij stijgt ook naar het hoofd op, veroorzaakt hoofdpijn, hoge bloeddruk en eventueel beroerte |
| Bezorgdheid en verdriet | Overmatige bezorgdheid en verdriet branden longmeridiaanenergie op, wat tot een tekort leidt en buikpijn en zwelling veroorzaakt |
| Melancholie | Overmatige melancholie verbruikt miltmeridiaanenergie, wat tot een tekort leidt en verstopping van de milt veroorzaakt |
| Angst en shock | Overmatige angst en shock verbruiken niermeridiaanenergie, wat tot een tekort leidt. Angst dwingt de niermeridiaanenergie omlaag en veroorzaakt problemen van het onderlichaam en de nieren. Shock schept chaos in de nieren, waardoor ze slechter werken. |
Als het lichaam uit balans is en/of als je emotioneel niet in balans bent dan heeft dat effect op je stem. Verdriet, woede, gebrek aan vitaliteit, geïrriteerdheid, ziekte, opgejaagdheid: het klinkt allemaal door in je stem.
Effect van de organen op de stem
Om goed kracht te kunnen zetten met je stem, bijvoorbeeld bij een uithaal, heb je vitale organen nodig. Na een nachtje flink doorhalen of een pittige griep kun je merken dat je minder kracht kunt zetten met je stem. Het is dan belangrijk te zorgen dat je organen weer vitaal worden. Als de vitaliteit van de organen minder wordt hoor je dat ook in je stem: bij het ouder worden verdwijnt de helderheid en kracht vaak uit de stem. Wil je tot op hoge leeftijd goed kunnen zingen, dan is het belangrijk dat je je organen vitaal houdt. Dit kun je doen door geen voedingsmiddelen te nuttigen die je organen extra belasten (denk aan alchol die de lever belast), voldoende lichaamsbeweging en je lichaam soepel te houden, bijvoorbeeld door yoga.
Organen beinvloeden met klank
Je kunt je organen ook positief beinvloeden met klanken, zoals de helende klanken uit de healing TAO. Dit zijn klanken die corresponderen met een bepaald orgaan. De klanken herstellen de energiestroom in de organen en je lichaam en verhogen daarmee je gezondheid en vitaliteit. Bovendien zorgen de klanken ervoor dat je emoties in balans komen waardoor je kalm en rustig wordt (De klanken en de bijbehorende bewegingen kun je tijdens de les leren).
Lichaamsbewustzijn
Tenslotte: om effectief aan de slag te kunnen met het spelen met emoties en je stem en klank is een goed lichaamsbewustzijn een voorwaarde. Je hebt het vermogen nodig lichamelijke sensaties op te merken, te omschrijven en te duiden. Je kunt bijvoorbeeld waarnemen waar je iets voelt in je lichaam, hoe het aanvoelt (bv tintelend, verkrampt, stromend, kloppend, koud, warm), hoe je ‘iets’ in je lichaam opent en meer ruimte maakt en hoe je iets vernauwt of verkrampt. Vandaar dat het ontwikkelen van lichaamsbewustzijn een deel uit maakt van zangles, mocht dat (nog) niet voldoende ontwikkeld zijn.
Bronnen:
Aantekeningen en studiemateriaal over emoties van Hein Heijen (Psychodidact) ( http://www.psychodidact.nl/opleidingen/indexopleidingen.htm )
Het subtiele lichaam: encyclopedie van de energetische anatomie (Cyndi Dale), blz 225 – 227
Healing TAO Basis 1 – René Paul Hageman ( http://www.avanturijn.nl/healing-tao/ )
Judith Jobse 